Αποφθέγματα - Γνωμικά - Ρητά

Αγία Γραφή

• Μη παρίδης διήγημα σοφών και εν ταις παροιμίαις αυτών αναστρέφου [Παλαιά Διαθήκη]] (Σοφία Σειράχ η’8)

Αρχαίοι Έλληνες

• Ανάγκη μεγάλων γνωμών και διανοιών, ίσα και τα ρήματα τίκτει Αριστοφάνης
• Γνώμαι σοφών αρετήν πλουτίζουσιν Σωκράτης
• Έστι δ’ η γνώμη απόφανσις περί των καθόλου και περί όσων αι πράξεις εισί, και αιρετά ή φευκτά εστι προς το πράττειν Αριστοτέλης (“Ρητορική”)
• Ήκιστα πόλεμος επί ρητοίς χωρεί Θουκυδίδης (Α’122)
• Ρήμα παράκαιρον τον όλον ανατρέπει βίον Μένανδρος (Γνωμ. Μον.)
  • (Μια κουβέντα που λέγεται σε ακατάλληλη στιγμή, μπορεί να αναστατώσει όλη τη ζωή)
• Σοφός ο γνωρίζων χρήσιμα Αισχύλος
• Τα αποφθέγματα είναι ο σύντομος δρόμος προς πολλή γνώση Πλούταρχος
• Τας δε των σοφών ανδρών γνώμας αρετή πλουτίζειν τους κεκτημένους Σωκράτης ( Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Δ 2-9)
  • (Όσοι μαθαίνουν τας γνώμας των σοφών ανδρών, πλουτίζουν σε αρετή)
• Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν Πλάτων (“Πρωταγόρας” 342Ε)
  • (Το να λέγεις λίγα είναι φιλοσοφία)
• Ώσπερ την μέλιτταν ορώμεν, εφ’ άπαντα μεν τα βλαστήματα καθιζάνουσαν, εφ’ εκάστου δε τα βέλτιστα λαμβάνουσαν, ούτω δει και τους παιδείας ορεγομένους μηδενός μεν απείρως έχει, πανταχόθεν δε τα χρήσιμα συλλέγειν Ισοκράτης (“Προς Δημόνικον” 52)

Πατέρες της Εκκλησίας

[… …] Σπουδαίος φιλόσοφος Ελευθέριος Παπαγεωργίου. Γνωστά αποφθέγματα: «Ου φοβού το Ου»

Διάφοροι

• Αναφέρω όλους, μόνο για να εκφρασθώ καλύτερα Μιχ. Ντε Μονταίν
• Αυτός που λέει λιγοστά, λέει πιο πολλά και πιο σωστά Σααδή
• Γράφω ρητά για να καθησυχάσω τον εαυτό μου. Όταν υπάρχει ένα πρόβλημα, το μειώνω ανάγοντάς το σε κάτι σταθερό που με ξεπερνάει Roland Barthes (γάλλος συγγραφέας, 1915-1980).
• Δεν υπάρχει απόφθεγμα που να μην έχει τον θαυμαστή του. Μα από την άλλη μεριά δεν υπάρχει ‘άποψη’ την οποία εκείνος που την ελάνσαρε και την καθιέρωσε, να μην υποπτεύεται την αληθινότητά της Ζωρζ Κουρτελίν
• Δίκαια μπορεί να καταταχθεί κανείς μεταξύ των ευεργετών της ανθρωπότητας, όταν συγκεντρώνει τους μεγάλους κανόνες της ζωής σε σύντομες φράσεις, που πολύ εύκολα αποτυπώνονται στην μνήμη και επανέρχονται από συνήθεια στο μυαλό, όταν η ανάγκη το καλεί Βεν. Τζόνσον
• Εκείνο που κάνει να επικρίνονται τόσο πολύ τα ηθικά αξιώματα που ξεσκεπάζουν την ανθρώπινη καρδιά, είναι το ότι ο καθένας φοβάται μην ξεσκεπάσουν και τον ίδιο Λαροσφουκώ
• Εκείνο που συχνά μας εμποδίζει να κρίνουμε καλά τα γνωμικά που αποδείχνουν πως οι αρετές είναι κίβδηλες είναι το ότι πιστεύουμε πάρα πολύ εύκολα πως οι δικές μας είναι γνήσιες” Λαροσφουκώ
• Ένα ωραίο απόφθεγμα στο στόμα ενός ανόητου είναι σαν ένα χορευτικό βήμα που προσπαθεί να κάνει ένας κουτσός
• Η πληθώρα των αληθειών και των συγγραμμάτων κατάντησε τόση, ώστε πολύ γρήγορα θα καταφύγουμε στα αποσπάσματα Βολταίρος
• Η σοφία των ατόμων και η πείρα των αιώνων διαφυλάσσεται μέσα στα διάφορα ρητά και αποφθέγματα. - Ισαάκ Ντ' Ισραέλι, Curiosities of Literature (1791-1834), αποδίδεται συχνά εσφαλμένα στον γιο του Μπέντζαμιν Ντισραέλι
• Καλά βιβλία είναι εκείνα που μεταδίδουν στον αναγνώστη περισσότερες γνώσεις και του παίρνουν λιγώτερο καιρό Κέιλεμπ Κόλτων
• Καλό είναι να διαβάζει κανείς με ευλάβεια τις παλιές ιδέες σε νέα έργα, γιατί τα παλιά βιβλία στα οποία αυτές ευρίσκονται δεν διαβάζονται πια Ζαν Πωλ Ρίχτερ
• Με ένα ρητό κατορθώνει κανείς να πείσει αυτόν που αποφεύγει συστηματικά τις διδαχές, ενώ κάτι παρόμοιο δεν πετυχαίνει ούτε μ’ εκατοντάδες τόμους βιβλίων George Herbert
• Με ένα ρητό κατορθώνεις να πείσεις αυτόν που αποφεύγει τις διδαχές Χέρμαν
• Μεγάλα βιβλία δεν είναι προσιτά σε όλους και γι’ αυτό μολονότι είναι προτιμότερο να διαβάζουμε αυτά ολόκληρα και όχι σε αποσπάσματά τους, είναι εξίσου χρήσιμο να δίνει κανείς λίγα σ’ εκείνους που ούτε τα μέσα ούτε τον χρόνο έχουν να λάβουν περισσότερα Σαμουήλ Κόλεριτζ
• Μια καλή φράση χάνεται πολλές φορές όταν εκστομίζεται από έναν ομιλητή ως ιδική του Ζαν ντε Λα Μπρυγέρ, “Χαρακτήρες”.
• Ο κόσμος είναι σοφώτερος και από τον πιο σοφό άνθρωπο Βολταίρος
• Ο μόνος τρόπος να διαβάσεις ένα βιβλίο με αποφθέγματα χωρίς να βαρεθείς, είναι να το ανοίξεις στην τύχη και αφού βρεις κάτι που θεωρείς ενδιαφέρον, να κλείσεις το βιβλίο και να συλλογίζεσαι Prince de Ligne ( στρατάρχης της Αυστρίας, 1735-1814).
• Οι καλύτερες ιδέες μας έρχονται από άλλους. - Ραλφ Γουάλντο Έμερσον
• Οι μεγάλοι άνδρες είναι δημιουργοί του πολιτισμού, οι οποίοι με το χάρισμα διά του οποίου είναι προικισμένοι, αποκαλύπτουν το θείον εις τους πολλούς. Οι μεγάλοι άνδρες ενσαρκώνουν την θείαν αλήθειαν και ως όργανα του θεού δημιουργούν την ιστορίαν Καρλάιλ
• Οι μεγάλοι άνδρες είναι οι φάροι της ανθρωπότητος, άνευ των οποίων θα εχάνετο αύτη εν τω απείρω ωκεανώ της πλάνης και της αποθηριώσεως Σοπενάουερ
• Οι μεγάλοι άνδρες με λίγα λόγια λένε πολλά. Και οι μικροί με πολλά λένε λίγα ή τίποτε Λαροσφουκώ
• Οι παραπομπές σε ρητά είναι εύθετοι, όταν θέλει κανείς να εδραιώσει αμφισβητούμενη αλήθεια Σουϊφτ
• Οι σοφοί άνδρες της αρχαιότητος έστειλαν την περισσότερη σοφία και ηθική τους κάτω από τον χείμαρρο του χρόνου μέσα στο ελαφρό πλοιάριο του αποφθέγματος ή του επιγράμματος Γουϊπλ
• Όπως η κόνις του χρυσού ή οι μικροί σπινθήρες αδάμαντος έχουν μεγάλην αξίαν, ούτω και τα βραχύτατα γνωμικά έχουν μεγάλην σημασίαν διά τον πρακτικόν βίον
• Όπως ο αδάμας εις εκάστην κίνησιν και στροφήν του αφήνει τα φωτεινά του λαμπυρίσματα να διαχυθούν και να δώσουν γύρω τριγύρω εις την σφαίραν, που τον περιβάλλει, φαντασμαγορικήν και συναρπαστικήν όψιν, ομοίως και βιβλίον περιέχον γνωμικά μεγάλων και σοφών ανδρών. Κάθε σελίδα έχει ανωτέρας ιδέας ηθοπλαστικάς, πορίσματα και αποκυήματα φιλοσοφημένης πρακτικής Ζωής Δ. Καμπούρογλου
• Όσο περισσότερα λες, τόσο λιγώτερα θυμούνται οι άνθρωποι Φραγκ. Φενελόν
• Περικοπές, αποσπάσματα, περιλήψεις κ.λπ. έχουν τον ίδιο προορισμό με τα αναφλεκτικά κάτοπτρα –να συλλέγουν τις διασκορπισμένες ακτίνες του πνεύματος και της σοφίας από τους συγγραφείς και να κατευθύνουν αυτές αιχμηρές, με θέρμη και ταχύτητα στη φαντασία του αναγνώστου Ιωνάθαν Σουϊφτ
• Ποιο σκοπό εξυπηρετούν όλα τούτα τα σοφά λόγια; Ο Επίκτητος δίνει την εξής απάντηση: ‘Δεν είναι τα γνωμικά, αυτό που λείπει τώρα. Τα βιβλία είναι γεμάτα από σύντομα αποφθέγματα των Στωικών. Τι λείπει επομένως; Εκείνος, που με την πράξη θα επιβεβαιώσει τα λόγια” Ελισάβετ Σούμαν
• Τα αποφθέγματα είναι ο αλάνθαστος καθρέπτης, ο οποίος δείχνει τον άνθρωπο όπως πράγματι είναι Βάκων
• Τα αποφθέγματα είναι στην ιστορία, όπως τα μαργαριτάρια μέσα στην άμμο ή ο χρυσός στο ορυχείο
• Τα βιβλία είναι κυψέλες των σκέψεων. Τα αποφθέγματα είναι το μέλι που με χίλιους κόπους συλλέξαμε Τζαίημς Έλλις
• Τα γνωμικά καταδεικνύουν, ζωντανεύουν κυριολεκτικώς, την ψυχικήν και πνευματικήν σύστασιν υπερφυσικών προσωπικοτήτων. Είναι συμπεράσματα βαθυστοχάστων συλλογισμών, είναι σκέψεις αι οποίαι εκτείνονται και ανυψούνται προς όλας τας κατευθύνσεις και στρέφονται γύρω από πολλά κέντρα. Ο αναγνώστης βιβλίων γνωμικών, ως ΄ταπεινός οδοιπόρος εις τους κόσμους της ερεύνης, ανέρχεται εις τας υψηλάς κορυφάς, τας οποίας καταυγάζει αίγλη φωτός. Εκεί είναι ενθρονισμέναι αι αρεταί. Κατέρχεται κατόπιν εις τα σκοτεινά βάραθρα, όπου διαμένουν αι κακίαι. Εισέρχεται εις ευώδεις ανθώνας, όπου τα υψηλά και ευγενή, αλλά και τα ταπεινά και ειδεχθή. Βλέπει τας σοβαρωτέρας, αλλά και τας γελοιωδεστέρας εκδηλώσεις του ανθρωπίνου βίου Παν. Ι. Χατζής
• Τα ωραία γνωμικά που συχνά επαναλαμβάνουμε, είναι σαν τις παλιές φορεσιές. Μπορούν ακόμα να μας χρησιμεύουν Ντε Κοντργκουρ
• Τέχνη είναι η φύση ιδωμένη μέσα από μια ιδιοσυγκρασία Εμίλ Ζολά
• Το απόφθεγμα δύναται τις να είπη ότι είναι χρησμός. Μάλλον διαταγή μη επιδεχόμενη συζήτησιν ή αντιλογίαν. Και ίσως προσφυέστερον θα ηδύνατο να χαρακτηρισθεί και ως διατακτικόν αποφάσεως, χωρίς καμμίαν προσφυγήν εις αιτιολογίαν αφού τας αιτιολογίας, αι οποίαι άγουν εις συμπεράσματα, τα κρατεί διά λογαριασμόν του ο πατήρ του αποφθέγματος. Διά τούτο δε και παρέχεται τούτο εις τον αναγνώστην συμπεπυκνωμένον, με λακωνικότητα επιγράμματος Εμμ. Δ. Λυκούδης
• Το γνωμικόν ομοιάζει με άνθος, το οποίον αναδίδει μύρον. Και όπως, εφ’ όσον δεν είναι δυνατόν να μεταβή τις εις τον λειμώνα διά να απολαύση το άρωμα των ανθέων, αρκείται εις το να απολαύση μακράν του λειμώνος άνθος εξ αυτού, δρεπόμενον υπό του ανθοκόμου, ούτω προκειμένου και περί βιβλίων. Εφ’ όσον δεν είναι εφικτόν να μελετήση τις συγγράμματα και αισθανθή την γλυκείαν εκ τούτων πνευματικήν απόλαυσιν, φρόνιμον είναι, ν’ αρκεσθή τουλάχιστον να γνωρίση γνωμικά αποσπώμενα από συγγράμματα και προσφερόμενα εις αυτόν υπό των συλλογέων δίκην ανθοδέσμης. Τα γνωμικά είναι μυρωμένα άνθη και το άρωμά των είναι το πνεύμα των μεγάλων ανδρών οι οποίοι τα διετύπωσαν Παν. Ι. Χατζής
• Το καλό πρέπει να το παίρνουμε όπου το βρίσκουμε Κωστής Παλαμάς
• Το παγκόσμιον πνεύμα δρα διά των ηρώων, των μεγάλων ανδρών, τους οποίους μεταχειρίζεται ως όργανα των σκοπών του. Ούτοι δεν αντλούν από το κρατούν σύστημα, αλλά από μίαν πηγήν της οποίας το περιεχόμενον παραμένει κεκρυμμένον διά τους πολλούς. Αι πράξεις παρέχουν εις την ιστορίαν καταστάσεις, αι οποίαι φαίνονται ιδική των δημιουργία Έγελος
• Το ωραιότερο πράγμα στη ζωή είναι να γνωρίσει κανείς, όταν είναι ακόμα νέος, τις σκέψεις των μεγάλων ανθρώπων. Και αυτό πρέπει να γίνει για να μορφωθεί ο άνθρωπος πραγματικά και όχι για να περάσει τις εξετάσεις του με καλό βαθμό Άλμπερτ Σβάιτσερ
• Υγιά αποφθέγματα είναι σπέρματα καλού. Όταν αποτυπωθούν στη μνήμη, τρέφουν τη θέληση. Είναι ακόμη και ο σύντομος δρόμος προς πολλή γνώση Anthony Wood
• Υπάρχουν βιβλία τα οποία πρέπει κανείς να διαβάζει τμηματικά, κατά μικρές δόσεις. Μεταξύ αυτών είναι τα βιβλία που περιλαμβάνουν αποφθέγματα, σκέψεις, εντυπώσεις. Γιατί, το να καταπίνει κανείς χωρίς αναπνοή τα έργα του Λαροσφουκώ, του Βωβενάργκ ή του Ζουμπέρ, θ’ απετέλη εργασίαν μάλλον πληκτική και δυσκολοχώνευτη, παρά ωφέλιμη. Δεν καταπίνει κανείς την μία μετά την άλλη ένα κουτί παστίλιες. Τραγανίζει ή αφήνει να διαλύονται μία – μία στο στόμα. Έτσι και οι σκέψεις αυτών μοιάζουν με εκλεκτές παστίλιες. Τραγανίζω τρεις ή τέσσερεις κάθε φορά, προπάντων όταν μ’ έχει κουράσει η ανάγνωση άλλων βιβλίων. - Jules Levallois (L’ annee d’ un ermite)

Παροιμίες

Ελληνικές Παροιμίες

• Τα λίγα λόγια ζάχαρη και τα καθόλου μέλι

Παροιμίες άλλων λαών

[… …]