Ελληνικές παροιμίες/Ε
- Εννοεί τη σελήνη και τις φάσεις της.
- Ένα κοράκι βρίσκεται πάντα κοντά σ' ένα άλλο κοράκι.
- Εάλω η πόλις.
- Κυριεύθηκε η πόλη. Έπεσε η πόλη. Η απελπισμένη κραυγή που αντήχησε στην Κωνσταντινούπολη, όταν οι ορδές του Μωάμεθ ορμούσαν μέσα στην πόλη από την εκπορθημένη Κερκόπορτα).
- Λέγεται (μεταφορικά) για κάτι που χάθηκε άδοξα.
- Εάν το άλας μωρανθή.
- Δηλαδή, αν λείψουν οι λίγοι και οι εκλεκτοί.
- Έβαλε την ουρά στα σκέλια.
- Λέγεται όταν κάποιος είναι θρασύδειλος.
- Έβαλαν το λύκο να φυλάει τα πρόβατα.
- Έβγαλε κι η Ελευσίνα στάρι.
- Εβάλλει ο κλέφταν τη φωνή να φοβηθεί π' έχασε. (Ποντιακή)
- Παρόμοια με «φωνάζει ο κλέφτης ν' ακούσει ο νοικοκύρης».
- Έβγα έξω και πομπέψου, έμπα μέσα και πορέψου.
- Έγινε λαγός.
- Εγκάριξεν ο γάιδαρος κι είπε "άχερος".
- Εγύρεψεν ο εφτωχόν, και 'δώκεν για τη ψην ατ'. (Ποντιακή)
- Εγώ βαφτίζω και μυρώνω, άρα ζήσει, άρα δε ζήσει.
- Εγώ καλά παντρεύτηκα κι ας κλαίει όποιος με πήρε.
- Εγώ μιλάω, γαϊδούρια κλάνουνε.
- Εγώ όταν σου μιλώ, εσύ άλλα των αλλών μπαρμπανικολό.
- Εγώ τα λέω, εγώ τ' ακούω.
- Εγώ μιλάω, εγώ τ' ακούω.
- Εγώ το λέω του σκύλου μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
- Εδώ γαμούν αρσενικούς και συ γυρεύεις νύφη; (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ καράβια χάνονται... βαρκούλες αρμενίζουν!
- Εδώ καράβια χάνονται, παλιόβαρκες που πάτε.
- Εδώ ο κόσμος καίγεται και το μουνί χτενίζεται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ ο κόσμος χάνεται και το μουνί ξυρίζεται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ το χωριό καίγεται κι οι πουτάνες λούζονται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ ο κόσμος χάνεται και το μουνί ξυρίζεται. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα.
- Εδώ σε θέλω κάβουρα, πώς περπατάν στα κάρβουνα;
- Εἰ μὴ Ἀλέξανδρος ἤμην, Διογένης ἂν ἤμην.
- Αν δεν ήμουν ο Αλέξανδρος, θα 'θελα να 'μουν ο Διογένης. Φράση που λέγεται πως είπε ο Μ. Αλέξανδρος αφού συνάντησε τον Διογένη τον Κυνικό.
- Είδα κι είδα, γύφτο παπά δεν είδα.
- Είδαν σο φτωχό βολόνι. (Ποντιακή)
- Ειδε η γάτα το μουνί της και το πέρασε πληγή
- Είδες χιόνι στο βουνί, βάλε χέρι στο μουνί. (σκωπτικό-χιουμοριστικό)
- Είδε ο τρελός το μεθυσμένο και φοβήθηκε.
- Είδε ο τρελός το μεθυσμένο κι έφυγε.
- Είδε το Χριστό φαντάρο.
- Είναι για το γάιδαρο καβάλα.
- Είναι πιο πολλές οι μέρες απ΄τα λουκάνικα.
- Είναι πολλοί οι μπαρμπέρηδες για του σπανού τα γένια.
- Είπα και ελάλησα, αμαρτίαν ουκ έχω.
- Η φράση χρησιμοποιείται με την έννοια: εγώ ξεκαθάρισα από πριν τη θέση μου, προειδοποίησα για τη στάση μου - τώρα δεν έχω καμιά ευθύνη για ό,τι έγινε ή ό,τι θα γίνει.
- Είπαν του τρελού να χέσει, κι εκείνος ξεκωλώθηκε. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εκφράζει υπερβολή)
- (Παραλλαγές):
- Είπαν τον ζουρλόν να χέσει, εκάθησε κ' εξεκωλώθη.
- Είπαν της γριάς να χέσει, κι αυτή ξεκωλιάστηκε.
- Είπανε ενός να κλάσει και χέστηκε.
- Είπε να πάει κι ο εβραίος στο παζάρι, κι ήτανε μέρα Σάββατο.
- Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
- Εἷς ἐμοὶ τρισμύριοι, ἐὰν ἄριστος ἦν.
- Ένας ικανός για μένα ισοδυναμεί με 30.000 άλλους (το είπε ο Ηράκλειτος, για να τιμήσει τον άνθρωπο με δυνατή προσωπικότητα).
- Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.
- Ενας είναι ο καλύτερος οιωνός, να υπερασπιζόμαστε την πατρίδα. Tη φράση είπε ο ‘Εκτορας στον Πολυδάμαντα. (Πβ.Ιλ.Μ'243)
- Εις τον Καιάδα.
- Στη φράση «ρίχνω κάτι εις τον καιάδα» (σαν άχρηστο ή επιζήμιο).
- Καιάδας, βάραθρο στη Σπάρτη, όπου οι Σπαρτιάτες έριχναν τους κακούργους και τους προδότες.
- Εις υγείαν του κορόιδου.
- Εί χολώ παροικήσει και σύ υποσκάζειν μαθήσει.
- Αν κατοικήσεις κοντά σε κουτσό κι εσύ θα μάθεις να κουτσαίνεις. Παροιμία για την επίδραση των κακών συναναστροφών, ανάλογη με την παροιμία: Ομιλίαι κακαί φθείρουσι ήθη χρηστά.
- Έκαμα τον γάιδαρο κι ετσούλωσε τ' αυτιά του κι επήρε το σαμάρι του και πήγε στην κυρά του.
- Έκανε κι η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εννοεί την αχαριστία)
- Έκανε κι η ψείρα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο. (σκωπτικό-χιουμοριστικό, εννοεί την αχαριστία)
- Έκαστος εφ' ω ετάχθη.
- Καθένας για εκείνο, για το οποίο είναι προορισμένος. Π.χ. δεν είμαστε όλοι ικανοί γι' αυτό. Έκαστος εφ' ω ετάχθη.
- Εκατό ξυλιές στον ξένο κώλο λίγες είναι.
- Έκαψα την καλύβα μου να μη με τρων' οι ψύλλοι.
- Εκεί που βγάζεις το ψωμί σου, μη βάζεις το πουλί σου.
- Εκεί που είσαι ήμουνα, κι εδώ που είμαι θα 'ρθεις (ή θα φτάσεις).
- Εκεί που κρεμούσαν οι κλέφτες τ' άρματα, κρεμούν οι γύφτοι τα νταούλια.
- Εκεί που σ' αγαπούν να μην πολυπηγαίνεις, γιατί αν τύχει και σε βαρεθούν δε θα' χεις τί να γένεις.
- Έκλασε η νύφη, σχόλασε ο γάμος.
- Εκυλίεν το πιθάρ' και εύρεν το πώμαν. (Ποντιακή)
- Παρόμοια με την «κύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι».
- Έλα παππού μου να σου δείξω πού τό 'χει η γιαγιά μου.
- Έλα παππού να σου δείξω τ' αμπελοχώραφά σου.
- Έλα μουνί στον τόπο σου και ρέστα μη γυρεύεις.
- Έλλαξεν η χήνα κι εφόρησεν πάλι εκείνα. (Ποντιακή)
- Έλληνες αεί παίδες.
- Περίφημη φράση που είπε Αιγύπτιος ιερέας στον Σόλωνα για να τονίσει την αιώνια νεότητα του ελληνικού πνεύματος. (Πλάτ. 22β)
- Έμαθα γδυτός και ντρέπομαι ντυμένος.
- Έμαθε να βελονιάζει και γαμεί το μάστορή του.
- Εμακρύναν οι ποδιές σου, σκεπαστήκαν οι πομπές σου.
- Εμείς οι βλάχοι όπως λάχει.
* Ότι λάχει εμείς οι βλάχοι
- Εμείς ψωμί δεν έχουμε κι η γάτα πίτα σέρνει.
- Εμορφιάδα σο σκουτέλι 'κι εμπαίνει. (Ποντιακή)
- Εμπήκ' ο λύκος στο μαντρί, αλί που 'χε το ένα. (Αρκαδία)
- Ένα βόλι γυρίζει στράτευμα.
- Ένα κι ένα κάνουν δύο.
- Ένα μήλο την ημέρα το γιατρό τον κάνει πέρα.
- Ένα το 'χει η Μαριορή, το στεγνώνει το φορεί.
- Ένας κούκκος μοναχά, την άνοιξη δεν φέρνει.
- Ένας κούκκος δεν φέρνει την άνοιξη.
- Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα.
- Ἐν οἴνῳ αλήθεια.
- (ο ποιητής Ἀλκαῖος).
- Εν στόματι ρομφαίας ή μαχαίρας.
- Π.χ. Τους αιχμαλώτους τους πέρασαν όλους εν στόματι ρομφαίας, δηλ. τους έσφαξαν.
- Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.
- Δηλ. πρώτα θα καταβληθεί η αμοιβή (ή το αντίτιμο) και έπειτα θα προσφερθεί η εργασία ή θα δοθεί το πράγμα που αγοράστηκε.
- Εν τούτω νίκα.
- Με αυτό το σημείο να νικάς. Η συμβολική φράση που παρουσιάστηκε στον ουρανό μαζί με το σημείο του σταυρού στον Μ. Κωνσταντίνο πριν από τη συγκρουσή του με τον Μαξέντιο (312 μ.Χ.).
- Ενός κακού μύρια έπονται.
- Εξ οικείων τα βέλη.
- Οι επιθέσεις προέρχονται από οικεία πρόσωπα.
- Εξ όνυχος τον λέοντα.
- Λέγεται όταν θέλουμε να τονίσουμε ότι από κάποια μικρή ένδειξη μπορεί να διαφανεί ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου.
- Επανάληψις, μήτηρ μαθήσεως.
- Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως.
- Ἐπεὶ δ' οὖν πάντες ὅσοι τε περιπολοῦσιν φανερῶς καὶ ὅσοι φαίνονται καθ' ὅσον ἂν ἐθέλωσιν θεοὶ γένεσιν ἔσχον, λέγει πρὸς αὐτοὺς ὁ τόδε τὸ πᾶν γεννήσας τάδε. (Πλάτων, Τιμαίος)
- Έπιασε τον πάπα απ'τ'αρχίδια.
- Επιμενίδειος ύπνος.
- Λέγεται για ύπνο πολύωρο και μακάριο. Η φράση προέρχεται από τον αρχαίο Κρητικό σοφό Επιμενίδη, που λέγεται πως κοιμήθηκε 57 χρόνια.
- Επί ξύλου κρεμάμενος.
- (μεταφορικά) αδέκαρος, σε άθλια κατάσταση. Συχνή φράση στην Ακολουθία των Παθών του Χριστού.
- Επί ξυρού ακμής.
- Στην κόψη του ξυραφιού.
- Έρμα μαντριά γιομάτα λύκους.
- Ερως ανίκατε μάχαν.
- Έρωτα ανίκητε στη μάχη (Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ.781).
- Εσένα, κόρη, λέει το, εσύ, νύφη, άκου το. (Ποντιακή)
- Έτερος εξ' ετέρου σοφός.
- Ο καθένας γίνεται σοφός από τον άλλο (φράση του Βακχυλίδη).
- Έτρεχε να μη βραχεί, κι έπεσε στο ποτάμι.
- Εύκαιρ' τσουβάλ', σ'ο ποδάρ κι στεκ' (ποντιακό).
- Εύρηκα! Εύρηκα!
- Το βρήκα! Το βρήκα! (φράση του Αρχιμήδη, όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης).
- Έφτασε ο κόμπος στο χτένι.
- Έφτασε το αβγό στον κώλο.
- Έφτασε ο τρυγητής, ξαπόστασε ο δραγάτης.
- Έχασε τ' αυγά και τα καλάθια.
- Έχασε τ' αυγά και τα πασχάλια.
- Έχε καθάριο πρόσωπο, για τους κακούς γειτόνους.
- Έχε τα πόδια σου ζεστά, την κεφαλή σου κρύα, τον στόμαχόν σου ελαφρύ, γιατρού δεν θα 'χεις χρεία.
- Έχει ο Θεός!
- Έχει ο καιρός γυρίσματα, κι ο χρόνος εβδομάδες.
- Έχεις καλά παιδία τα κροσία τί να φτας; Κι έχεις κακά παιδία, πάλι τί να φτας ατά. (Ποντιακή)
- Έχεις γρόσσα; έχεις γλώσσα.
- Έχεις λιλιά, έχεις λαλιά.
- Έχεις παράδες; Σου κάνουν τεμενάδες.
- Έχουσι γνώσιν οι φύλακες.
- Λέγεται συνήθως, όταν κάποιος θέλει να τονίσει ότι έχει πάρει όλα τα απαραίτητα μέτρα ή όλες τις επιβαλλόμενες προφυλάξεις.
- Έχω ράμματα για τη γούνα σου.
- Εως της συντελείας του αιώνος.
- Αιώνια.
- Εγεί που είναι η ζωή μην το σκεφτείς για αγγαλη! Πίνουμε αργιλέ εδώ στο σπίτι και τρώμε καλαμπόκι σαν το σκουρίχι (Αλβανική)